De Ommuurde Tuin

De Ommuurde Tuin ligt in de historische moestuin van Koning Willem III. Sinds 1999 is het de biologische tuinderij van Esther Kuiler. Na haar studie aan de Wageningen Universiteit wilde zijn haar kennis over bosecologie, biologische landbouw en bodemkunde vormgeven in een bedrijf om te laten zien dat er een landbouw mogelijk is in samenwerking met de natuur. “Liever laten zien hoe het kan dan vertellen hoe het moet.” We proberen ieder jaar weer andere soorten uit en telen op 1 hectare ruim 450 variëteiten eetbare gewassen: groenten, fruit, kruiden en eetbare bloemen van historische, moderne en wilde soorten. Ook worden er, in samenwerking met zadenbank CGN, oude rassen verbouwd voor een expositie Netwerk. Naast biodiversiteit, wordt op de tuin bovendien veel aandacht besteed aan de bodem, d.m.v. vaste bedden, niet ploegen, het gebruik van compost en bokashi, een ruime vruchtwisseling en voldoende groenbemesters. We maken dus geen gebruik van dierlijke mest. De tuin hoort bij zogenaamde ‘veganistische landbouw’. Hierdoor zijn we niet afhankelijk van de (biologische) veeteelt. Ook hier spiegelen we de natuur, daar lopen maar heel weinig ‘grote’ dieren per ha. In de tuin worden veel permacultuur principes gebruikt waardoor er een grote diversiteit in de beplanting is. We hebben voedselbosranden, een mix van eetbare struiken en bomen in de brede houtwallen aan de oost en zuid kant van de tuin. De Ommuurde Tuin is aangesloten bij veel verschillende samenwerkingsverbanden zoals StreekWaar, VELT, de Bio-Tuinders, Toekomstboeren, het CSA-netwerk, het BioVeganNetwerk en de BD-vereniging die laatste 5 zijn sinds een aantal jaar verbonden in de Federatie van Agro-ecologische Boeren waar Esther actief kernlid van is.

De ‘meerwaarde’ van de Ommuurde Tuin

Landbouw gaat niet alleen om voedselproductie. Er zijn veel meer waarden te vinden op onze tuinderij:

Voedsel voor iedereen: wij produceren lokale, agro-ecologische groenten, kruiden en fruit die toegankelijk zijn voor iedereen, onafhankelijk van inkomen, aangezien mensen mogen betalen naar draagkracht als ze oogstdeler worden van de tuin.
Biodiversiteit: wij dragen bij aan het vergroten van de biodiversiteit, met ruim 500 soorten (groente)planten op 1 hectare, meer dan 1500 verschillende soorten insecten en dieren, integratie van vaste gewassen met eenjarigen, het creëren van biotopen voor wilde planten en dieren
Klimaat: wij omarmen landbouw die de bodem opbouwt i.p.v. uitput. Daarmee gaan we klimaatverandering tegen door het vastleggen van koolstof in de bodem.
Stikstofreductie: op de Ommuurde Tuin, laten we zien dat bemesting ook kan zonder dierlijke mest. We demonstreren dat het mogelijk is met uitsluitend plantaardige meststoffen en groenbemesters. We delen die kennis graag met andere huidige en toekomstige boeren.
Instandhouding van oude rassen: wij houden oude rassen groenten, fruit, kruiden in stand, i.s.m. de zadenbank CGN Wageningen University en het Erfgoedzaden Netwerk.
Instandhouding en ontwikkeling van kennis: wij houden de lokale ambachtelijke kennis in stand en ontwikkelen dit verder door in praktijk. Ook geven we die kennis door aan volgende generaties, waardoor het niet verloren gaat. Wij zijn een erkend leerbedrijf waar mensen worden opgeleid om agro-ecologisch tuinder te worden en ook leerlingen van andere groene opleidingen zoals toegepaste biologie stage kunnen lopen.
Zorg: wij vinden het belangrijk een mooie en fijne plek te creëren waar mensen kunnen aarden en herstellen, bijv. van een burn-out, of bijvoorbeeld Nederlands kunnen leren, zoals statushouders
Landschap: wij zorgen voor een mooi landschap dat aantrekkelijk is voor bewoners in het gebied, maar ook voor toeristen en recreanten.
Sociaal: wij zijn een ontmoetingsplek en bieden een plek om te genieten en te leren van de tuin en elkaar.

In beeld

De tuin komt regelmatig in beeld in mooie reportages in bladen en op tv. Veel mensen hebben ons gezien in het programma BinnensteBuiten op NPO2. Ook vertellen we over de tuin op lokale tv. Tijdens een reportage van Hollandse Keukenmeesters op 24kitchen komt sterren-kok Emile van der Staak op bezoek in de tuin. In 2018 komt de Ommuurde Tuin aan bod in de Libelle-Tuin herfst editie en in 2019 staan we zelfs in het BBC Gardeners World (2019/05). De Gelderlander plaatste een mooi artikel over de open dagen uit 2022. In 2024/2025 staan we in de Kwekers Special van Gardners World.

Op de hoogte blijven van wat er allemaal in de tuin gebeurd? Volg ons dan op facebook of instagram. De tuinblog met nieuwtjes geeft een beeld van de tuin door het jaar heen en lekkere recepten bij de producten die in deze tijd in de winkel en het groentepakket te vinden zijn. In de zijbalk kun je je aanmelden voor de nieuwsbrief die een aantal keer per jaar verschijnt..

Geschiedenis

Het landgoed Oranje Nassau’s Oord ligt tussen Renkum en Wageningen. In het beekdal van het landgoed stond vanaf de middeleeuwen kasteel Grunsfoort, dat eind 18e eeuw werd afgebroken. Uit archieven blijkt dat de Ommuurde Tuin destijds wellicht al de kasteeltuin geweest zou kunnen zijn, aangezien er een pad van het kasteel door de tuin loopt. De verhalen over de juffer van Grunsfoort die op het kasteel woonde – en nog steeds ergens rond zou dolen op Quadenoord – leven nog steeds. In 1882 kocht koning Willem III het huis en landgoed Grunsfoort, omdat hij hoopte dat het landschap zijn vrouw Emma zou doen denken aan haar geboortestreek Hessen en dit haar heimwee zou verminderen. Op de locatie van de Ommuurde Tuin, had de koning zijn moestuin en koningin Emma haar theetuin. De prachtige muur is hier nog een restant van, net als de oude perenboom Beurré Alexandre Lucas, die is geplant door de tuinman van de koning. Een stuk verder op vind je in het bos ook nog de zwemvijver van Willem – tegenwoordig een kikkerpoel en tegenover de tuin de vijvers van Emma. Helaas is het bankje waarop ze met Wilhelmina onder de kastanjeboom in de schaduw zat een paar jaar geleden vernield. Uiteindelijk maakte Emma als regentes van Oranje-Nassau’s Oord een instelling voor bestrijding van tuberculose, omdat een zus van haar aan de ziekte overleed; daarvoor werd een groot rond gevormd sanatorium naast het paleis gebouwd in 1901. Naast het sanatorium lag het koninklijk paleis Oranje Nassau’s Oord, dat aan het einde van de tweede wereldoorlog grotendeels werd verwoest en is afgebroken. Toen tuberculose na 1970 uit Nederland verdween, werd het sanatorium een verpleeghuis.

Maar de geschiedenis gaat nog veel verder terug. Vanaf de Ommuurde Tuin kan je namelijk klompenpad het ‘Hartense Pad’ lopen, die leidt langs grafheuvels in de omgeving van wel 6.000 jaar oud. In de omgeving vond al heel lang geleden landbouw plaats.

Na jaren door twee broers als tuinderij te zijn geëxploiteerd heeft het landgoed vanaf de jaren vijftig kerstbomen geteeld op het terrein waar nu de Ommuurde Tuin is. De kerstboomkwekerij putte de grond totaal uit. Toen er zelfs geen kerstboom meer wilde groeien raakte de tuin overwoekerd. In 1999 begon Esther Kuiler met haar toenmalige partner Taco IJzerman de Ommuurde Tuin. Door middel van agro-ecologische werkzaamheden, is de bodem in 20 jaar tijd weer opgebouwd van <1% organische stof naar 8% organische stof (en dat is heel hoog voor zandgrond).

Na een voorzichtige start groeide de oogst gestaag en zijn er sinds 2014 steeds meer jonge ondernemers betrokken bij deze prachtige plek.

Oogst > CSA, tuinwinkel, restaurants en biowinkels

Het overgrote deel van de oogst gaat naar onze oogstaandeelhouders (wekelijks zo’n 90 pakketten voor zo’n 200 mensen). De Ommuurde Tuin is namelijk een CSA (Community Supported/Shared Agriculture). Dat betekent dat je bij ons oogstaandeelhouder kan worden: je betaalt dan een bepaald bedrag in het begin van het jaar en daarmee wordt je eigenaar van een deel van de oogst. Zo ontvang je van mei tot november in totaal zo’n 60 verschillende variëteiten groenten, kruiden en fruit in een groentepakket die je wekelijks op kan halen op de tuin of op afhaalpunten in Wageningen. Uiteraard met heerlijke recepten erbij. Wil je ook oogstaandeelhouder worden? Kijk dan op ommuurdetuin.nl/groentepakket

Daarnaast verkopen onze oogst, vers van het land, direct aan particulieren in de tuinwinkel, in onze baksels op het terras of we verwerken het in heerlijke gerechten voor groepsarrangementen of tijdens kookworkshops. Ook leveren we aan restaurants zoals De Nieuwe Winkel in Nijmegen (die meerdere prijzen en 2 michelin sterren kreeg) , Linnaeus in museum het Depot in Wageningen en GEIJT, een jong restaurant in Otterlo

Emile van der Staak, chef-kok restaurant De Nieuwe Winkel: “Alles wat uit de Ommuurde Tuin komt, zeker als het zo vers is, is zo veel intenser qua smaak dan wat je in de winkel vindt.”

Als er veel oogst is verwerken we zelf of samen met kleine lokale ondernemers onze groenten en fruit tot jam of kimchi.

We zijn deel van StreekWaar een samenwerking van duurzame ondernemers in Wageningen. Onze producten vind je ook op hun website in de webshop en in kadopakketten.

Verder is de Ommuurde Tuin dé plek waar moestuinders zowel plantgoed van bijzondere groente- en kuidenplantjes kunnen kopen als ook pootgoed van allerlei (gekleurde) aardappels en knollen als oca, crosne en knolkapucien. We telen natuurlijk biologisch en dus met SKAL certificaat.

Agro-ecologie & speciale aandacht voor de bodem

De term agro-ecologie, komt van twee wetenschappelijke disciplines: agronomie en ecologie. Agronomie, of landbouwkunde, is de wetenschap met betrekking tot het verbeteren van de landbouw. Ecologie bestudeert de dynamiek van ecosystemen. De combinatie, agro-ecologie, betekent dus het observeren en leren van ecosystemen, het samenwerken met de natuur, om zo voedsel en andere landbouwproducten te produceren op een daadwerkelijk duurzame manier. Lokaal, met de natuur en de seizoenen mee, en een zo veel mogelijk gesloten kringloop en korte keten. Maar naast een wetenschap, is agro-ecologie óók een praktijk en een sociale beweging (o.a. voor een eerlijk loon voor de boer). Zo gebruiken wij op de tuin bijvoorbeeld geen gif (ook niet door SKAL-toegestane natuurlijke, maar wel giftige stoffen zoals tracer of spinosad). In plaats daarvan werken we samen met de natuur: we zorgen voor een biodivers ecosysteem dat in balans is. Een ziekte is namelijk niet een infectie met 1 organisme, maar een ecosysteem dat niet in balans is waardoor 1 organisme ineens heel veel organismen kunnen worden en een (groot) probleem veroorzaken. Ook voeden we de plant niet met kunstmest. In plaats daarvan voeden we de bodem met aangekochte natuurcompost, eigen bokashi compost en biologische mestkorrels, zodat het bodemleven vervolgens de plant kan voeden met heel veel verschillende voedingsstoffen. Op dit filmpje leggen wij uit hoe we een grootschalige bokashi-hoop opzetten. Verder zorgen wij voor een goede bodemstructuur en houden we de bodem zoveel mogelijk bedekt om uitspoeling van voedingsstoffen te voorkomen. Dit doen we met behulp van groenbemesters: gewassen die je teelt om de bodem te voeden. Wij gebruiken daarvoor oude graanrassen waaronder St.Jansrogge en een zelfgemaakte mix van verschillende soorten groenbemesters. Door goed bodembeheer leggen wij dus koolstof vast: we hebben het organisch stofgehalte in de bodem omhoog gebracht van 0,6% naar 8%. Zie ook het artikel over de Ommuurde Tuin in Dynamisch Perspectief thema Compost.

Daarnaast is een agro-ecologie een hele sociale vorm van landbouw. Als agro-ecologische boeren onderschrijven we de 11 principes van Nyeleni waarin onderander aandacht gevraagd wordt voor inclusiviteit, jongeren, versterken van lokale economie en vormen van voedselgemeenschappen.

Wil je meer weten over agro-ecologie? Lees meer op de site van de Federatie van Agro-ecologische Boeren En wil je zélf een agro-ecologische tuinderij opzetten? Volg dan onze cursus “Agro-Ecologie voor de tuinderij”.